Groźne meningokoki. Jak zapobiec infekcji? Pediatra odpowiada

Dlaczego meningokoki są groźne?

Co to są meningokoki? Na to pytanie nasza specjalistka, pediatra Bożena Florczyk odpowiada tak:

Meningokoki /Neisseria meningitidis/ są bakteriami gram ujemnymi układającymi się w dwoinki, zakwalifikowanymi ze względu na rodzaj antygenowej  otoczki polisacharydowej do  13 serogrup. Do dużej inwazyjności należą serogrupy oznaczone literami: A, B, C, Y, W-135 . Ta kwalifikacja jest  ważna ze względu na różny  procentowy udział określonych  serotypów meningokoków w zachorowaniach w poszczególnych częściach świata,  a także ich obecność w dostępnych aktualnie  szczepionkach przeciwko  meningokokom. 

I jak zauważa:

Najczęstszym, bo jak podają badania aż w 43,3 %, a jednocześnie najcięższym obrazem klinicznym inwazyjnej choroby meningokokowej  jest posocznica. Towarzyszy jej często  wstrząs septyczny i aż w 47,3 % zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Inne postacie inwazji meningokoków mogą manifestować się zapaleniem: płuc, stawów, ucha środkowego, nagłośni. Powikłania, jeśli pacjent przeżyje niewydolność wielonarządową w przebiegu posocznicy,  są bardzo groźne. 

Konsekwencją przebycia ciężkiej infekcji może być niepełnosprawność z np. utratą słuchu, niewydolnością nerek, napady drgawkowe, rozległe blizny na skórze. a nawet utrata kończyn - wylicza lekarz. 

Inwazyjna choroba meningokokowa. Jak dochodzi do zarażenia?

Do zarażenia meningokokami dochodzi  po kontakcie z wydzieliną z dróg oddechowych osoby zakażonej np. drogą kropelkową podczas kaszlu i kichania. 

Można zarazić się również przez kontakt bezpośredni z taką osobą  np. przez picie z tej samej butelki, oblizywanie smoczka, wspólne sztućce, głęboki pocałunek. Po wtargnięciu do organizmu bakterie osadzają się i namnażają w komórkach nabłonkowych nosogardła. Tu mogą sobie spokojnie bytować - zauważa nasza specjalistka, Bożena Florczyk. 

Okazuje się, że w społeczeństwie jest około 10% nosicieli meningokoków. Ale jeśli  przenikną do krwiobiegu, to tą drogą są w stanie dotrzeć do wszystkich organów i układów wywołując inwazyjną chorobę meningokokową. 

Meningokoki. Kto choruje? Czynniki ryzyka

Większość zachorowań IChM dotyczy małych dzieci do 4 roku życia. Drugi szczyt jest obserwowany u nastolatków, ale może dotyczyć również dorosłych. 

Do zachorowania predysponuje palenie tytoniu, przebywanie w zatłoczonych grupach - w tym żłobku, przedszkolu czy szkole - przyznaje pediatra. 

Zachorowania występują statystycznie częściej zimą i wczesną wiosną, a więc pokrywają się ze szczytem infekcji przeziębieniowych. 

W Polsce wśród małych dzieci dominuje serotyp B meningokoka, a wśród nastolatków i młodych dorosłych - rośnie udział serotypu C - dodaje. 

Meningokoki. Objawy i rozwój choroby

Pierwsze objawy choroby meningokokowej  są mało charakterystyczne. Mogą przypominać objawy infekcji przeziębieniowej lub grypowej. 

Zazwyczaj jest to gorączka, złe samopoczucie, ból mięśni, stawów. U małych dzieci może być także  znaczne rozdrażnienie lub senność, obniżone napięcie mięśniowe. Dołączać mogą się nudności, wymioty, sztywność karku - wylicza Bożena Florczyk. 

I dodaje:

Po kilku godzinach można zauważyć  ochłodzenie dystalnych części ciała (dłoni, stóp), marmurkowatość (siność) skóry i charakterystyczne zmiany zatorowo-zakrzepowe na skórze. 

W kolejnych godzinach szybko narastającej inwazji meningokokowej piorunująco narastają objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego i/lub wstrząsu septycznego z niewydolnością wielu narządów. 

W czasach przedantybiotykowych choroba w 80-85% kończyła się zgonem. W chwili obecnej szanse na przeżycie po szybkim włączeniu leczenia antybiotykowego i  wdrożeniu procedur z zakresu intensywnej terapii są większe,  ale i tak w 10-15%  kończy się zgonem - przyznaje nasza ekspertka. 

Inwazyjna choroba meningokokowa. Diagnoza i leczenie

Podstawą rozpoznania IChM są badania bakteriologiczne krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego. Do wykorzystania są szybkie testy na obecność antygenu otoczkowego w płynie mózgowo –rdzeniowym lub metoda PCR do wykrywania materiału genetycznego meningokoka w płynie mózgowo-rdzeniowym lub we krwi. 

Na szczęście do zakażenia meningokokami nie dochodzi bardzo często. Zapadalność na IChM  w Polsce wynosi średnio około 0,5 / 100 000 osób. Przy czym wśród dzieci w 1 roku życia / jak podaje J. Wysocki i H.Czajka/ wynosi 11,36/ 100 000 a w drugim roku życia 7,08/100 000 - wyjaśnia Bożena Florczyk. 

Warto wiedzieć, że po bliskim kontakcie z osobą zakażoną meningokokiem obowiązuje chemio profilaktyka antybiotykowa, najlepiej w ciągu 24 godzin do najpóźniej 2 tygodnia od rozpoznania IChM. 

Meningokoki. Jak ustrzec się przed chorobą? 

Jak zauważa nasza ekspertka, najskuteczniejszą profilaktyką zakażenia meningokowego są  szczepienia.  

Ze względu na częstsze występowanie zakażeń serotypem B , w pierwszej kolejności już u dzieci powyżej 8 tygodnia życia można podać szczepionkę z tym serotypem o nazwie - Bexero. Dla dzieci powyżej 10 roku życia dostępna jest szczepionka z serotypem B o nazwie Trumenba. Inna  szczepionka  o nazwie Nimenrix może  zabezpieczać  przeciwko meningokokom grupy A,C,W-135, Y  i może być  podana  już od 6 tygodnia życia. 

O wdrożeniu odpowiedniego schematu szczepienia w zależności od wieku dziecka i odstępów pomiędzy dawkami szczepionki decyduje kwalifikujący do szczepienia lekarz. 

Pediatra podkreśla również, że aby zapobiegać różnym chorobom, w tym IChM , warto pamiętać o podstawowych zasadach higieny takich jak:

• wietrzenie pomieszczeń, 
• zasłanianie ust i nosa podczas kaszlu i kichania, 
• nie picie z tych samych butelek, kubków
• nie używanie tych samych sztućców itp., 
• zakazie częstowania się tą samą kanapką czy lodami, a takie zachowania są popularne  wśród nastolatków. 

I kończy:

W nadchodzącym sezonie infekcyjnym warto pamiętać o zdrowym odżywianiu z codzienną porcją warzyw i owoców, suplementacją witaminy D3 i codziennych zajęciach ruchowych,  najlepiej na świeżym powietrzu.