Ciemność, hałasy, potwory. Jak oswoić dziecięce lęki?

Dziecięce lęki. Co to takiego i skąd się biorą?

Lęk to powszechne uczucie związane ze stanem niepokoju i obaw. Każdy z nas się z nim mierzy, bowiem każdy czasem się czegoś boi.

Dzieci odczuwają lęk tak samo, jak dorośli, choć z perspektywy dorosłego powody dziecięcych obaw i trosk mogą czasem wydawać się błahe i irracjonalne. U dzieci powodują jednak prawdziwy strach i niekiedy znacząco utrudniają wykonywanie codziennych czynności - podkreśla nasza ekspertka, Agnieszka Dąbrowska.

Większość lęków wynika z wyobrażonego i przewidywanego zagrożenia, a na odczuwanie silnego niepokoju wpływ mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe.

Nadmierne lękowe reakcje mogą być cechą wrodzoną i wynikać z posiadanych genów. Duże znaczenie ma też to, co dzieje się w otoczeniu dziecka, bowiem lęki często bywają związane z aktualnymi zdarzeniami - np. mogą być odpowiedzią na fragment usłyszanej rozmowy, lub obejrzanej bajki. Niekiedy uruchamiają się w sytuacji zmiany - np. przeprowadzki, pójścia do przedszkola, rozstania rodziców - tłumaczy psycholog.

Jest to zrozumiałe, gdyż nowe doświadczenia z natury wiążą się z niepewnością i obawami. Kluczowe jednak znaczenie dla tego, jak silnie dziecko będzie odczuwać lęk może mieć też postawa ważnych dla niego dorosłych i narracja, jaką przedstawiają oni na temat otaczającej rzeczywistości.

Pseudokrup. Jak ulżyć dziecku ze „szczekającym” kaszlem?

Jak spędzić z dzieckiem Wielkanoc? Psycholog podpowiada rodzicom

Krztusiec. Szczególnie niebezpieczny u niemowląt

Drgawki gorączkowe u dziecka. Co robić? Zachować spokój

Kolka niemowlęca. Mały czy duży problem?

Straszenie dzieci. Kiedy rodzice serwują dzieciom lęki i nieufność

Lęki rozwojowe. Lęki typowe dla określonego wieku dziecka

Lęki rozwojowe pojawiają się naturalnie w pewnym okresie życia dziecka i najczęściej same po jakimś czasie znikają. Na różne momenty życia i rozwoju dziecka przypadają różne niepokoje. Psycholog Agnieszka Dąbrowska wylicza:

Niemowlęta doświadczają lęku separacyjnego, przed rozłączeniem z matką, jak też lęku przed obcymi i nieznajomymi ludźmi. U dwulatków występują lęki dźwiękowe np. przed odgłosem odkurzacza, spłukiwanej wody. Kolejno pojawiają się lęki wizualne, które wywołują duże obiekty - pojazdy, budynki, zwierzęta. Młodsze dzieci mogą bać się również burzy i silnego wiatru.

Dzieci w wieku przedszkolnym często boją się ciemności, nietypowo wyglądających ludzi oraz wyjść rodziców lub opuszczenia przez nich. Około 5-6 roku życia pojawiają się lęki przed potworami i innymi istotami nadprzyrodzonymi, złymi ludźmi np. włamywaczami albo ‘starszym panem’ oraz lęk przed fizyczną krzywdą np. skaleczeniem, upadkiem, pogryzieniem przez psa.

Dzieci w wieku wczesnoszkolnym obawiają się zagubienia i zasypiania samemu, zaś starsze dzieci zmagają się z lękiem przed niepowodzeniami szkolnymi, porażką, brakiem akceptacji. U nastolatków rozwojowym lękiem będą zmartwienia wokół własnego wyglądu, relacji z rówieśnikami, a także lęki egzystencjalne i związane z przyszłością, tym jak poradzę sobie w życiu - wyjaśnia nasza specjalistka.

Dziecięce lęki. Nie bagatelizuj i nie lekceważ

Psycholog podkreśla jak istotne jest bycie uważnym na negatywne myśli dziecka, ponieważ to one będą wywoływać, jak też podtrzymywać lęk.

Ważnym jest też zrozumienie perspektywy i położenia dziecka oraz tego, z czym ono może się mierzyć. To czego nie należy robić, to bagatelizować i lekceważyć lęku dziecka. Nawet jeśli powód dziecięcych zmartwień wydaje nam się błahy to dla dziecka stanowią one realny problem.

Nie należy przymuszać dziecka do stawiania czoła temu, co budzi lęk, jak też nadmiernie dziecka pocieszać i przesadnie współczuć.

Czasem pomocne i nadopiekuńcze zachowania rodziców pozwalają dziecku unikać konfrontacji ze światem i nie dają możliwości, żeby przekonać się, o tym, że jest ono w stanie dać sobie radę - przekonuje Agnieszka Dąbrowska.

Pewna doza niepokoju może być dobra dla dziecka. Lęk jest bowiem potrzebną w życiu codziennym emocją, która często chroni przed różnymi niebezpiecznymi sytuacjami i zachowaniami, które mogą być ryzykowne.

Kłopot robi się wtedy, kiedy odczuwany lęk zamiast zapobiegać zaczyna przeszkadzać w życiu i nie pozwala zwyczajnie funkcjonować. To sytuacje, kiedy dzieci odczuwają go zbyt mocno lub kiedy reagują lękowo na sytuacje niestanowiące zagrożenia. Dla przykładu - dobrze jest, kiedy dziecko obawia się nieznanego psa i nie zbliża się do obcego zwierzęcia. Kiedy jednak dziecko nie chce wyjść na plac zabaw, bo wie, że będą tam psy i przewiduje, że stanie mu się coś złego to jest to sygnał o tym, że normalne obawy stały się zbyt skrajne i urosły za mocno - podkreśla nasza ekspertka.

Jeżeli niepokój dziecka niekorzystnie wpływa na życie jego i rodziny to dobrym pomysłem będzie sięgnięcie po profesjonalne wsparcie. Warto także pamiętać, że dzieci naśladują swoich opiekunów - im bardziej my sami będziemy spokojni, tym większa jest szansa na to, że dzieci również odczują ten spokój.

Jak rozmawiać z dzieckiem o lękach? Psycholog radzi rodzicom

Nasza ekspertka radzi rodzicom, aby podczas rozmowy z dzieckiem o jego lękach słuchać uważnie i być empatycznym.

Często samo wypowiedzenie i nazwanie towarzyszących obaw pozwala dzieciom poczuć ulgę i nieco odetchnąć. Warto jest okazać zrozumienie i zaakceptować towarzyszące dziecku uczucia - podkreśla Agnieszka Dąbrowska.

Proste zwroty takie jak “rozumiem, że się boisz; chce ci pomóc” stwarzają przestrzeń do współpracy i wspólnego znalezienia rozwiązań dla trudności.

Cennym może być przywołanie podobnych sytuacji, w których dziecko sobie poradziło, tak aby wzmacniać w nim poczucie skuteczności i motywować do dalszych zmagań - podpowiada.

Dobrym pomysłem może być również sięgnięcie po bajki terapeutyczne, które w mądry i ciekawy sposób opowiadają o emocjach i konkretnych problemach, z którymi dzieci się borykają (np. “Bajkoterapia, czyli bajki pomagajki dla małych i dużych”).

Rodzicom dzieci lękowych szczególnie polecam książkę “Nie strach się bać”, która pomaga zrozumieć strach dziecka i podpowiada skuteczne strategie na wspólne oswajanie lęków - kończy.